Hoofdgroepen persoonlijkheidsproblematiek
Verschillen
Er zijn veel verschillende gebieden waarop een persoonlijkheidsstoornis zich kan voordoen. Globaal delen we deze stoornissen in drie hoofdgroepen in. Er zijn mensen met sterk emotioneel en onvoorspelbaar gedrag, mensen met vreemd en excentriek gedrag en mensen met zeer angstig en onzeker gedrag. Het kan voorkomen dat u één type in uzelf herkent, maar u kunt ook een combinatie van meerdere persoonlijkheidsstoornissen hebben.
Mensen met sterk emotioneel en onvoorspelbaar gedrag
Antisociale persoonlijkheidsstoornis
Een antisociale persoonlijkheidsstoornis (ASPS) wordt gekenmerkt door roekeloos en impulsief gedrag. U vindt het moeilijk om u te houden aan wetten en maatschappelijke normen. Liegen gaat u makkelijk af en u heeft de neiging uw gedrag goed te praten. U houdt weinig rekening met de veiligheid van uzelf of anderen en heeft weinig respect voor uw omgeving. Vaak komt dit gedrag voort uit problemen in de opvoeding of is het een resultaat van een traumatische ervaring.
Borderline-persoonlijkheidsstoornis
Bij iemand met een borderline-persoonlijkheidsstoornis (BPS) wisselen verschillende emoties elkaar sterk af. Het ene moment kunt u zielsgelukkig zijn, maar even later weer verschrikkelijk boos of ontevreden. Ook kan het beeld dat u van uzelf of anderen hebt per moment verschillen. Hierdoor kunt u zeer emotioneel en heftig reageren, wat opvalt bij de mensen om u heen. U bent bang dat mensen u in de steek zullen laten en probeert dit zoveel mogelijk te voorkomen. Door uw tekort aan zelfvertrouwen vervalt u snel in schadelijk gedrag, bijvoorbeeld op het gebied van seks, drugsmisbruik, eetbuien of roekeloosheid.
Narcistische persoonlijkheidsstoornis
Bij een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS) staat zelfwaardering of zelfliefde centraal. U zoekt zoveel mogelijk bevestiging van anderen. We onderscheiden twee typen van narcisme. Als ‘openlijke narcist’ bent u zeer tevreden over uw prestaties. U hecht veel waarde aan roem en rijkdom. Een ‘geremde narcist’ richt de aandacht juist vooral op anderen. U bent verlegen, schaamt zich snel, voelt zich gauw gekwetst en probeert kritiek te voorkomen.
Theatrale persoonlijkheidsstoornis
Iemand met een theatrale persoonlijkheidsstoornis (TPS) staat overmatig graag in het middelpunt van de belangstelling. U zoekt telkens naar aandacht en bevestiging van uw omgeving en vindt uw uiterlijk en status erg belangrijk. Elk negatief gevoel verdringt u door positieve aandacht van buitenaf. Op anderen komt u al snel over als sociaal, uitbundig, overdreven en flirterig. Daarnaast kunt u hevige emotionele uitbarstingen hebben. Het is moeilijk om relaties aan te gaan en te behouden en u ervaart vriendschappen vaak als diepgaander dan ze daadwerkelijk zijn.
Mensen met vreemd en excentriek gedrag
Paranoïde persoonlijkheidsstoornis
Heeft u een paranoïde persoonlijkheidsstoornis (PPS), dan staat u zeer wantrouwend in het leven. U zoekt overal wat achter en denkt algauw dat anderen iets kwaads in de zin hebben, ook als daar geen aanleiding voor is. Omdat u elke opmerking negatief opvat, reageert u soms vijandig tegen uw omgeving. Ook vindt u het moeilijk om anderen te vergeven als zij u gekwetst hebben.
Schizoïde persoonlijkheidsstoornis
Iemand met een schizoïde persoonlijkheidsstoornis (SPS) voelt zich ongemakkelijk in sociale contacten en gaat deze het liefst uit de weg. In gesprekken geeft u korte antwoorden en kijkt u de ander liever niet aan. Sommige mensen in deze situatie hebben simpelweg geen behoefte aan sociaal contact. Anderen verlangen hier wel naar, maar gaan het toch uit de weg, bijvoorbeeld vanwege een traumatische gebeurtenis. Het kan u verdrietig en boos maken dat u hierdoor weinig voldoening in uw leven ervaart.
Schizotypische persoonlijkheidsstoornis
Iemand met een schizotypische persoonlijkheidsstoornis (STPS) valt vaak op omdat hij of zij anders is dan anderen, zowel in gesprekken, in opvattingen als in kledingstijl. Voorbeelden hiervan zijn dat u excentrieke kleding draagt, heel gedetailleerd of onsamenhangend spreekt, bijgelovig bent of denkt dat u helderziend bent. U kunt de band met de realiteit verliezen en af en toe in een psychose terechtkomen. Ook heeft u misschien moeite mensen te vertrouwen en u in anderen in te leven, waardoor u kil kunt overkomen en weinig vriendschappen heeft.
Mensen met zeer angstig en onzeker gedrag
Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
Bij een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis heeft iemand weinig zelfvertrouwen en stelt hij zich afhankelijk op van anderen. U durft bijvoorbeeld niet zelf beslissingen te nemen, vindt het vervelend om alleen te zijn en bewondert anderen, die het in uw ogen beter doen. Als gevolg hiervan richt u zich vaak op andere mensen. U zoekt naar iemand die u aandacht geeft en voor u kan zorgen. Vaak klampt u zich helemaal aan zo iemand vast en cijfert u zichzelf weg, omdat u de ander sterker acht.
Dwangmatige persoonlijkheidsstoornis
Iemand met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis, ook wel een obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis (OCPS) genoemd, is extreem perfectionistisch. U houdt ervan als alles netjes en geordend is en er mag niet worden afgeweken van uw regels. Ook stelt u hoge eisen aan uzelf. Het kan zijn dat u daardoor veel tijd kwijt bent om alles te perfectioneren. Een ander kenmerk is dat uw kijk op dingen zeer zwart-wit is. Het is daarom moeilijk een discussie met u te voeren.
Ontwijkende persoonlijkheidsstoornis
Bij een ontwijkende persoonlijkheidsstoornis (OPS) is iemand zo bang voor afwijzing en kritiek dat hij sociale contacten uit de weg gaat, ook al heeft hij wel een grote behoefte aan persoonlijke relaties. U wilt bijvoorbeeld graag contact met iemand maken, maar voelt zich minder waard dan de ander en durft u daarom niet te uiten of komt niet uit uw woorden. Op andere mensen komt u over als extreem verlegen.